Louis le Roy: meer dan een ‘wilde tuinman’
Dit jaar zou tuinarchitect en beeldend kunstenaar Louis le Roy 100 zijn geworden. Hij werd vooral bekend met zijn ecokathedraal in Mildam, maar was zoveel meer. Museum Heerenveen besteedt aandacht aan hem op de tentoonstelling 100 jaar is niets!
Elke dinsdag werkt bouwmeester en beeldend kunstenaar Marcel Prins met een paar vrijwilligers aan de ecokathedraal in Mildam. Het bouwwerk waar beeldend kunstenaar en tuinarchitect Louis le Roy (1924-2012) mee begon in 1964. Eerst liet hij de natuur haar gang gaan, maar begin jaren 80 arriveerden hier duizenden vrachtwagens vol puin, stoepranden en straattegels. Met zijn blote handen en hulp van anderen veranderde Le Roy een kaal stuk grasland in een bouwwerk waarin mens, tijd en natuur samenwerken. Net als in de tuin rond zijn huis in Oranjewoud, net als in de Groningse stadswijk Lewenborg.
Evenals Le Roy bouwt Prins zonder cement, hij stapelt de stenen zodanig dat er stevige pilaren, plateaus, wanden en banken ontstaan. Dat doet hij heel precies, maar zonder vooropgezet plan. De openingen tussen de stenen bieden plaats aan dieren en planten. Sommige bouwwerken verdwenen in de afgelopen decennia langzaam onder het groen. Nog steeds is er ruimte voor meer materiaal in dit ‘stenen bos’.
Chaostheorie
De ecokathedraal is het bekendste werk van Le Roy, die in 1965 ook met een tuin begon aan de Kennedylaan in Heerenveen. De gemeente zag wel iets in de chaostheorie van deze ‘wilde tuinman’ en bood hem hier een strook van 1 kilometer lang en 20 meter breed. De strook werd gevuld met puin, waardoor een reliëf ontstond. De nationale belangstelling voor deze manier van park-aanleg groeide, maar tegen de zin van Le Roy deed de plantsoenendienst het meeste werk. De bewoners stonden buitenspel.
In 1973 besloot Le Roy daarom dat hij zijn naam niet meer aan dit project wilde verbinden. Na de natuurtuinfase onderhield de gemeente de strook, die in de verwilderingsfase dichtgroeide en diende als hangplek voor jongeren.
In 2001 richtte Le Roy de Stichting TIJD op, die zijn nalatenschap beheert en uitdraagt. Vier jaar later ondertekenden hij en de gemeente een contract. Vanaf dat moment mocht de stichting 100 jaar lang bepalen hoe de tuin wordt onderhouden. Voortaan hebben de buurt en bouwmeester Peter Wouda het voor het zeggen in deze derde, ecokathedrale fase. Waarin wel onderhoud wordt gepleegd en de tuin nog steeds aan verandering onderhevig is.
Op een symposium van stichting TIJD kondigden publicist Piet Vollaard en architect Rob Hendriks 2 jaar geleden aan dat ze een biografie van Le Roy wilden schrijven. Onlangs, op de 100ste verjaardag van hun onderwerp, bekenden ze dat het werk nog niet af is. Indachtig Le Roys uitspraak ‘100 jaar is niets!’ – tevens de titel van de expositie in Museum Heerenveen – verontschuldigden ze zich met de woorden: ‘2 jaar is óók niets’.
766 publicaties
Wel bouwden ze in die tijd aan een website waarop de nalatenschap van Le Roy terug te vinden is. Hierop valt te zien dat die niet alleen bestaat uit de tuinen in Mildam en Heerenveen, maar ook uit talloze artikelen en andere publicaties van en óver hem. Lezingen, projecten en tentoonstellingen zijn overzichtelijk gerangschikt. Weven en stapelen waren zijn technieken, en net als hij proberen de twee schrijvers het leven van Le Roy inzichtelijk te maken door er lijnen en stapels in te ontdekken. Er zijn tot nu toe 34 projecten, 766 publicaties en 80 gebeurtenissen gedocumenteerd.
Le Roy kwam in 1949 naar Heerenveen, waar hij een aanstelling kreeg als tekenleraar. Het duurde nog jaren voor zijn ideeën over kunst, natuur en architectuur tot rijping kwamen. Pas toen hij in 1962 met zijn gezin in Oranjewoud neerstreek, begon hij met experimenten om de natuur (onder zijn begeleiding) haar gang te laten gaan. Er volgden tientallen projecten in binnen- en buitenland en aanstellingen als professor in Kassel en aan de TU in Braunschweig. In 1972 ontving hij de Zilveren Anjer, in 2000 de oeuvreprijs van het Fonds voor Beeldende Kunst en Bouwkunst en in 2008 de Gerrit Benner-prijs voor zijn hele oeuvre. Le Roy overleed in 2012.
De stichting TIJD beheert tegenwoordig de Le Roy-tuinen in Mildam en Heerenveen, verzorgt lezingen en opleidingen in de ecokathedraal. Hoewel beide locaties niet als attracties zijn bedoeld, trekken ze veel publiek. Bouwmeester Prins: „Er kwam eens iemand die vroeg: Vous êtes Le Roy ?, waarop ik antwoordde: Non, je suis Le Prince .”
Inspiratie
In Museum Heerenveen wordt niet alleen het levensverhaal van Louis le Roy toegelicht, maar zijn ook schilderijen en tekeningen van hem te zien. Plus het werk van twaalf kunstenaars die zich door hem hebben laten inspireren. Het museum lijkt voor deze gelegenheid ondergronds te gaan. Overal steken wortels van textiel uit de muren en plafonds, alsof er bomen op het dak staan die zich vastklampen aan het gebouw. Een mooie vertaling van de ecokathedraal door Mathilde Hemmes.
Van Sigrid Hamelink staat in de binnentuin een stellage met houtblokken en delen van houten beelden, teruggegeven aan de natuur. Arjen Boerstra heeft een maquette gemaakt (Het oog van Louis ) van de in juni beklonken uitbreiding van de tuin aan de Kennedylaan. Bezoekers mogen steentjes stapelen om een voorstel te doen voor de invulling ervan. Met een kronkelend touwtje is alvast een ‘olifantenpaadje’ gelegd.
